Bu çalışmanın odak noktasında, bir kıymetli evrak türü olan kambiyo senetlerinin zayi olması halinde iptal edilmesine ilişkin usul ve esasların incelenmesi ile bu sürecin sonucunda verilmesi olası ödeme yasağı, iptal ve iade kararlarının koşul, etki ve sonuçlarının Türk hukuku bağlamında değerlendirilmesi yer almaktadır.
TTK m. 645 uyarınca kıymetli evrak bakımından senet ile hak arasında sıkı bir birliktelik vardır ki bu "senet yoksa hak yoktur" (kein Recht ohne Papier) ilkesi ile açıklanmaktadır. Bu ilkenin istisnası, hak ve senedin mahkeme kararıyla ayrılmasına olanak tanıyan iptal kararıdır. İptal kurumunun olmadığı bir kurguda senedin zayi olması, aynı zamanda senette mündemiç hakkın da zayi olması anlamına gelir. Bu da beraberinde hak kayıplarını getirir. Dolayısıyla senedin iptali önemli bir işleve sahiptir.
Türk Ticaret Kanununun 651 hükmü uyarınca kıymetli evrak zayi olduğu veya zıyaın ortaya çıktığı anda senet üzerindeki hak sahibi, mahkemeye başvurarak senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir. Kambiyo senetlerinin zayi olması durumunda ise TTK m. 757 ve devamı hükümleri uyarınca senet iptal edilebilir. Bu çalışmada, kambiyo senetlerinin iptaline ilişkin hükümler, öğreti ve yargı kararlarındaki görüşler çerçevesinde değerlendirilmekte; teori ve uygulamada ortaya çıkardığı sorunlar incelenmektedir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
I. KONUNUN SUNUMU
II. KONUNUN KAPSAMI VE SINIRLANDIRILMASI
III. KONUNUN İNCELEME PLANI
BİRİNCİ BÖLÜM
KAMBİYO SENETLERİNİN ZIYA NEDENİYLE İPTALİNİN KOŞULLARI
I. KAMBİYO SENETLERİNİN İPTALİ İÇİN İLK KOŞUL: ZAYİ OLMA
A. "Zayi Olma" Kavramı
B. Zayi Olma Hallerinin Tasnifi
C. Zayi Olma Halleri
II. KAMBİYO SENETLERİNİN ZAYİ OLMASI NEDENİYLE İPTALİ BAKIMINDAN GEREKLİ DİĞER KOŞULLAR
A. Senedin Kambiyo Senedi Niteliğinin Bulunması
B. Senet Zayi Olduğu Anda Senet Üzerinde Hak Sahibi Olunması
C. Senet Zilyetliğinin Yeniden Elde Etmenin Olanaklı Olmaması
D. Senedin İptalinin Yasal Olarak Olanaklı Olması
E. Hukuki Yararın Bulunması
İKİNCİ BÖLÜM
KAMBİYO SENETLERİNİN ZIYA NEDENİYLE İPTAL SÜRECİ
I. GENEL OLARAK
II. İRADE DIŞI ELDEN ÇIKMA ŞEKLİNDE ZAYİ OLMA DURUMUNDA İPTAL SÜRECİ
A. Önleyici Tedbir Aşaması (Ödeme Yasağı Kararı)
B. İptal Talebi ve Yargılama Süreci
C. Senedin Kimin Elinde Olduğunun Bilinmesi: İade Davası
III. SENET ZİLYETLİĞİ KAYBEDİLMEKSİZİN ZAYİ OLMA HALİNDE İPTAL SÜRECİ
A. TTK m. 488 Hükmü ile Zıya ve İptal Hükümlerinin Değerlendirilmesi
B. Önerimiz: İlansız İptal Süreci
IV. SENET ÜZERİNDE ZİLYETLİK KURULMASININ OLANAKSIZ OLMASI ŞEKLİNDE ZAYİ OLMA DURUMUNDA İPTAL SÜRECİ
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İPTAL KARARI VE ETKİLERİ
I. GENEL OLARAK
A. Hukuki Niteliği
B. İlanı
C. İptal Kararına Karşı Kanun Yolu
II. İPTAL KARARININ SONUÇ VE ETKİLERİ
A. Genel Olarak
B. İptal Kararının Olumlu Sonucu: Hakkın Senetsiz İleri Sürülebilir Hale Gelmesi
C. İptal Kararının Olumsuz Sonucu: İptal Edilen Senede Dayanarak Talepte Bulunulamaması
III. İPTAL KARARI SONUCUNDA İLGİLİLERİN HUKUKİ DURUMLARININ VE BİRBİRLERİYLE OLAN İLİŞKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
A. İptal Kararı Sahibi ile Borçlu Arasındaki İlişki
B. Borçlu ile Senedi Elinde Tutan Üçüncü Kişi Arasındaki İlişki
C. İyiniyetli Zilyet ile İptal Kararı Sahibi Arasındaki İlişki
IV. İPTAL YA DA ÖDEME YASAĞI KARARI SEBEBİYLE ORTAYA ÇIKABİLECEK ZARAR HALLERİ
A. Zayi Olmanın Üçüncü Kişinin Fiilinden Kaynaklanması
B. Borcun, Fiili ile Senedi Zayi Eden Kişiye ya da Onun Devrettiği Üçüncü Kişiye Ödenmesi
C. Fiili ile Senedi Zayi Eden Kişinin Senedi Kullanmaması
D. Ödeme Yasağı Kararına Karşın Borçlunun İfada Bulunması
E. Ödeme Yasağı Kararı Olmamasına Karşın Borçlunun Ağır Kusurlu veya Hileli Şekilde İfada Bulunması
F. Ödeme Yasağı Kararı Dışında Borçluya Özel Olarak Senedin Zayi Olduğunun Bildirilmesi
G. Vadenin Geçmesi ve Borçlunun İptal Kararına İstinaden Ağır Kusurlu ve Hilesi Olmaksızın İfada Bulunması
H. Borçlunun İptal Kararı Alınmadan Önce Senedi Zayi Eden Kimseye İradi Olarak İfada Bulunması
SONUÇ
KAYNAKÇA